Onarıcı tarım (regenerative agriculture), insanlar için besleyici ve nitelikli gıda üretimi yaparken bir yandan da ekosistemleri, toprak ve su varlıklarını, her türlü canlı çeşitliliğini koruyan; korumakla da kalmayıp iyileştirmeye ve zenginleştirmeye yönelik araştırmaları, teknikleri, yöntemleri, uygulamaları içeren geniş kapsamlı bir tarım şeklidir. Bir paradigma değişimi diyebileceğimiz onarıcı tarım; insanın doğayla ve diğer insanlarla kurduğu ilişkileri gözden geçirerek bilgi paylaşımını, yeniliği, dönüşümü merkeze alan bir anlayış olarak da tanımlanabilir. Ekolojik anlamda dünyayı onarabilecek, sürdürülebilirliğin ötesine geçebilecek potansiyele sahip olan onarıcı tarım; çiftçiler, sosyal girişimciler gibi ekolojinin içindeki insanların başlattığı bir harekettir.
Üst toprak yaratma, su döngüsünde iyileşme, biyoçeşitlilikte artış, ekosistem hizmetlerinde iyileşme, tarımsal üretim için kullanılan toprağın sağlığında ve niteliğinde artış, karbon gömme kapasitesinde artış sağlama gibi konular onarıcı tarımın odak noktasındadır. Bu yönüyle onarıcı tarım, iklim değişikliği ile mücadelede de önemli bir rol oynar.
Onarıcı tarımın üç boyutu vardır:
-Şu anki ekosistemin sağlığını iyileştiren teknikler, yöntemler
-Geniş kitlelerin yer aldığı toplumsal hareket süreci
-Doğaya bakış açısını değiştirmeyi hedefleyen paradigma değişimi
Bu üç boyutun her biri birbirini destekleyenvetamamlayan niteliktedir. Dolayısıyla biri olmadan diğerini düşünebilmek mümkün değildir. Onarıcı tarım; doğa, insan, çiftçi, üretici, alıcı, satıcı süreçlerini kökten değiştirecek denemeleri, hareketleri, uygulamaları içerir ve uygulama listesi gün geçtikçe değişir, gelişip artar. Bu uygulamaların ortak noktaları ise, bir yanda iyileşme sağlarken, başka bir tarafta bozulmaya sebep olmamalarıdır.
Doğayla uyumlu olacak üretim sistemleri oluşturarak sistemdeki tüm canlıların yaşam kalitelerini artırmayı amaçlayan onarıcı tarım; toprakla beslenip yaşamını sürdüren hayvanların sağlıklarını, çiftçilerin hakları ile refahlarını da gözetir.
Onarıcı tarıma neden ihtiyaç vardır?
Dünyadaki verimli toprakların ve biyoçeşitliliğin azaldığına, yerli tohumların ve bilginin kaybolduğuna her geçen gün daha çok şahit oluyoruz. Erozyon, çölleşme, kimyasal kirlilik gibi toprak tahribatında artış gözleniyor. Kendimizi beslemeye yetecek ekilebilir üst toprağa sahip olamayacağımız, niteliksel olarak bozulmuş gıda tedariğinin beslenmeyi ve halk sağlığını ciddi şekilde olumsuz etkileyeceği öngörülüyor. Toprağı koruyup yenilemeden dünyayı besleyebilmek, meydana gelen kayıpları durdurabilmek, küresel ısınmayı belli bir derecenin altında tutabilmek mümkün görünmüyor. Dolayısıyla, tüm canlılar için hayati bir tehlike söz konusu oluyor.
Gıda sisteminin verimi, sürdürülebilirliği, geleceği açısından toprak sağlığı kritik önem taşıyor. Toprağın sağlıklı olması; bitki sağlığı, insan refahı, dünyanın geleceği konularında belirleyici oluyor. Doğa ile insan arasındaki bozulan dengenin tekrar sağlanabilmesinde, gezegenin iyileştirilebilmesinde çözüm olarak karşımıza çıkan ve aslında uygulamalarının eski zamanlara dayandığı onarıcı tarım bu noktada umut vadediyor.
Onarıcı tarımın faydaları
Onarıcı tarımın küresel olarak benimsenmesi halinde aşağıdaki faydaların sağlanabileceği düşünülüyor:
-Sera gazı emisyonlarının azalması
-İklim değişikliğinin tersine çevrilmesi
-Verimliliğin artması
-Toprağın kuraklığa dirençli hale gelmesi
-Otlakların iyileşmesi
-Besleyici değerde artış gözlemlenmesi
-Dünya nüfusunu beslemenin kolaylaşması
-Biyoçeşitlilikte artış meydana gelmesi
-Geleneksel bilginin korunması
-Yerel ekonomilerin canlanması
Onarıcı tarım nasıl yapılır?
Onarıcı tarım; belgelendirme, kayıt tutma, birbirlerinden öğrenilen yöntemleri deneyerek iyileştirme, sonuçları paylaşma ilkeleriyle hareket ediyor. Onarıcı tarımda “bütüncül yönetim” benimseniyor. Karar alıp kısa ve uzun vadeli stratejinin oluşturulması, planlama yapılması, finansal planlamanın hayata geçirilmesi, hayvancılığın olması halinde otlama planlamasının yapılması, ekolojik gözlemin ve arazi planlamasının yapılması; bütüncül yönetim çerçevesinde gerçekleşiyor.
Onarıcı tarım genellikle çok yıllık sistemler üzerine kurulu olup; onarıcı olmayan, toprağı her sene sürme yöntemini içermemesiyle de biliniyor. Toprak sürüldüğünde suyu ve besin maddelerini daha az tutar hale geldiği için toprağı korumayı ve sağlam kalmasını sağlayan, sulama verimliliğini artıran sürmesiz uygulamalar tercih ediliyor.
Başlıca aşağıdaki onarıcı tarım teknikleri kullanılıyor:
-Bütüncül yönetim
-Toprağın işlenmediği tarım
-Organik yıllık ve çok yıllık mahsul üretimi
-Kompost, kompost çayı / özütü
-Biyokömür
-Dönüm hattı tasarımı
-Ekolojik su kültürü
-Hayvan entegrasyonu
-Otlatmalı ve tarımsal ormancılık