Günümüzün finansal sistemi oldukça karmaşık bir yapıya sahip. Ancak bütün komplikeliğine rağmen, finansal terimler hakkında bilgi sahibi olmak bireylerin finansal kararlarını bilinçli ve etkin bir şekilde yönetebilmeleri için adeta bir zorunluluk haline gelmekte. Bu yazımızda, gündelik hayatta sıkça karşılaşılan finansal kavramların tanımlarına yer vererek mini bir finansal okuryazarlık sözlüğü hazırlama amacı güdüyoruz.
Finansal varlık:
Bu terim, bir bireyin toplamda ne kadar finansal değere sahip olduğunu gösterir. Bu kategori altında, hisse senetleri, tahviller, hazine bonoları, banka mevduatları, yatırım fonları ve emeklilik hesapları gibi çeşitli finansal araçlar bulunmaktadır.
Hisse senedi:
Hisse senedi, bir şirketin ortaklık payını gösteren değerli bir belgedir. Bu yatırım aracı, yatırımcılara söz konusu şirketin kârından pay alma ve şirketin değerinde meydana gelen artıştan yararlanma fırsatı sunar.
Tahvil:
Tahviller, borçlanma araçları kategorisinde yer alır ve çoğunlukla devletler veya şirketler tarafından daha uygun maliyetli finansman sağlamak amacıyla ihraç edilir. Tahviller genellikle bir yıldan uzun vadeli yatırımlar olup, bu araçları satın alan yatırımcılar, tahvili ihraç eden devlete veya şirkete fon sağlamış olurlar. Tahvil sahipleri, belirli periyotlarda faiz geliri elde ederler ve tahvilin vadesi dolduğunda ana paralarını geri alırlar.
Hazine tahvili:
Hazine tahvilleri, vadesi 10 yıldan fazla olan uzun vadeli devlet borçlanma senetleridir. Hazine tahvilleri devletler tarafından ihraç edilir ve hükümetin kredisiyle desteklendiğinden en güvenli yatırımlar arasında kabul edilir.
Bono:
Bono, genellikle devletler veya büyük şirketler tarafından ihraç edilen, yatırımcılara belirli bir süre için sabit veya değişken faiz ödemesi yapma taahhüdünde bulunan bir borç senedidir. Bonoların en belirgin özelliği, vade süreleridir. Bonoların vadesi genellikle iki aydan kısa veya on iki aydan uzun olmaz. Bu araçlar hem şirketler hem de devletler tarafından finansman sağlamak için kullanılır. Bonoların bu özellikleri, onları hisse senetleriyle benzer kılan faktörler arasında yer alır, ancak bonolar hisse senetlerinden farklı olarak sabit getirili menkul kıymetler kategorisinde değerlendirilir.
Yatırım fonu:
Yatırım fonu, birden fazla yatırımcının kaynaklarını birleştirerek oluşturduğu ve bu kaynakların profesyonel bir fon yöneticisi tarafından idare edildiği bir yatırım aracıdır. Bu yöntemle oluşturulan ortak havuz, çeşitli yatırım araçlarına dağıtılarak riskin yayılması sağlanır ve böylece yatırımcıların kazançları paylaşılır.
Portföy:
Portföy, bir kişi veya kurumun elinde bulunan bir dizi yatırımı ifade eder. İyi dengelenmiş bir portföy genellikle hisse senetleri, tahviller ve diğer yatırım türlerinin bir karışımını içerir.
Volatilite:
Belirli bir menkul kıymet veya piyasa endeksinin oynaklığının ölçüsüdür. Çoğu durumda volatilite ne kadar yüksek olursa yatırım aracı da o kadar riskli olur.
Riskten korunma (Hedge):
Finans sektöründe "hedge" veya "hedging" terimi, temelde riskten korunma yöntemini ifade eder. Bu, özellikle döviz, faiz oranları veya emtia gibi alanlarda yatırımcıların maruz kaldığı riskleri azaltmak için kullanılır. Yatırımcılar, mevcut yatırım pozisyonlarına zıt yönde işlemler yaparak kendilerini olası kayıplara karşı korurlar. Örneğin, bir yatırımcı dövizde değer düşüşü riskine karşı korunmak için, olası değer düşüşüne karşı satış pozisyonu açabilir. Bu şekilde, eğer döviz değeri düşerse, hedge işleminden elde edilen kazanç, diğer pozisyondaki kaybı dengeler.
Kısa pozisyon (Açığa satış):
Bir yatırımcının, sattıktan sonra daha düşük bir fiyattan geri almayı planladığı varlıkla oluşturduğu pozisyona "kısa pozisyon" ya da "açığa satış" denir. Bu stratejinin temel amacı, varlığın değerinin düşeceği beklentisiyle kazanç sağlamaktır.
Uzun pozisyon:
Finansal bir varlığın değerinin artacağı beklentisiyle bir yatırımcının o varlığı portföyüne eklemesine "uzun pozisyon" ya da "long pozisyon" adı verilir. Yatırımcılar arasında bu işleme bazen "long açmak" da denir. Bu pozisyon, kısa (short) pozisyonun zıttıdır. Uzun pozisyonda, yatırımcı varlığı satın alır ve değerinin zaman içinde artmasını bekler. Değer artışı gerçekleştiğinde, yatırımcı varlığı daha yüksek bir fiyattan satarak kâr elde eder.