Günlük hayatımızda kullandığımız plastik ürünler hızla atık haline geliyor ve bu plastik çöplerin atık yönetim sisteminin olmadığı yerlerde toplanmadan kalması, sokağa atılması, çevrede bırakılması plastik kirliliğine sebep oluyor. Doğada yıllarca kaybolmadan kalan plastikler, çöp sahalarına nakledilme sırasında çevreye dağılabiliyor; rüzgâr, yağmur gibi etkenlerle nehirlere, denizlere ve okyanuslara karışabiliyor. Nehirlerin, denizlerin ve okyanusların kirliliğine sebep olan plastikler aynı zamanda bu sularda yaşamını sürdüren canlılar tarafından yiyecek zannedilerek yeniliyor. Kısacası plastik, dünyada her geçen gün daha büyük bir problem haline geliyor.
1997 yılında Okyanus Bilimci Charles Moore, okyanustaki plastiklerin bir araya geldiği Büyük Pasifik çöp alanını gördükten sonra şaşkınlığını Natural History Dergisi’ndeki yazısında belirtmiştir ve hiç temiz nokta bulamadığını, gün içinde hangi saatte bakarsa baksın yüzeyin tamamında ambalajlardan, kapaklardan ve şişelerden oluşan bir plastik birikinti gördüğünü ifade etmiştir. Birikintinin daha sonraki yıllarda artarak devam etmesiyle birlikte New York Times’ta yayınlanan bir makalede Charles Moore, büyüyen çöp alanının üzerinde yürünebilecek kadar katı tabakaların meydana geldiğini iletmiştir. Her yıl tonlarca balık ağı ve plastik atık, okyanus akıntıları ile Hawaii ve Kaliforniya arasında dev atık kümeleri oluşturmakta ve okyanus girdapları bu atıkların dev adalar halinde kalmalarına sebep olmaktadır.
Bir diğer yandan; Havacılık ve Uzay Mühendisliği okuyan, 16 yaşında Yunanistan’da dalış yaptığı sırada denizdeki plastik miktarını gören Boyan Slat, aşağıda balıktan çok çanta olduğunu söylemiş ve 17 yaşından itibaren de denizlerdeki ve okyanuslardaki plastik çöp yığınlarını temizlemek amacıyla çalışmalara başlamıştır.
Dev bir temizleme projesi
Üniversiteden ayrılarak The Ocean Cleanup şirketini kuran Boyan Slat, dev bir temizleme projesi üzerinde çalışır ve Pasifik’teki çöp yığını için okyanus temizleme makinesi fikrinden bahsederek çöp alanındaki çöpleri toplamaya başlayacağını duyurur. Kullanacağı yöntemi “teknolojik dönüm noktası” olarak açıklar; çünkü Pasifik’teki akıntılardan yararlanarak çöpleri toplamak üzere tasarladığı dev boruların okyanusun dibine yerleştirilmelerine gerek yoktur, bunun yerine yüzen büyük çapalı boruları suyun derinliklerine sarkıtmak mümkündür. Böylece borular okyanusta yön değiştirebileceklerdir.
Okyanus temizleme cihazı nasıl çalışır?
Temizleme için tasarlanan borular bir kıyı şeridi görevi görerek birikintileri yakalayıp merkeze toplar, daha sonra birikintiler tekneye boşaltılarak tekneden belirli aralıklarla süpürülür. Atık temizleme cihazı sadece büyük plastik atıkları değil, mikroplastikleri de temizlemektedir. Borunun alt bölümünde üç metre derinliğinde olan ağ, deniz yaşamına zarar vermeden mikroplastik toplamayı mümkün kılmaktadır. Cihazın yeri, üzerinde bulunan uydu ile sensörler sayesinde tespit edilir ve birkaç ayda bir işaret alındığında, toplanan atıklar alınır. Hedef, zaman içinde cihazı bir yıl süresince atık almaya gerek kalmadan çöp toplayabilecek kapasiteye ulaştırmaktır.
Okyanus temizleme cihazı iş başında!
Ocean Cleanup Project’in yaratıcısı olan Boyan Slat 2019 yılında, Pasifik Okyanusu'nda yer alan bir ton balık ağı ve mikroplastikler de dahil olmak üzere Fransa’nın üç katı büyüklüğündeki çöpün, suyun üzerinde yüzen 200 metre uzunluğundaki boru ile toplanmaya başlandığını bildirdi. Toplanan çöplere ait fotoğrafta, araba lastiği olduğu da gözlerden kaçmadı.