Yaşlanma, biyolojik bir süreçtir ve zamanla vücudumuzun işlevlerini ve kapasitesini kaybetmesine yol açar. Uzun yaşam bilimi ise bu süreci anlamaya ve yaşlanmanın etkilerini geciktirerek uzun yaşamanın yollarını bulmaya odaklanan bir bilim dalıdır.
Uzun yaşam terimi Latince “longaevitās” kelimesinden gelir. Bu kelimede, longus (uzun) ve aevum (yaş) kelimeleri uzun süre yaşamak anlamına gelen bir kavramda birleşir.
Ana hedef yalnızca yaşam süresini uzatmak değil, aynı zamanda yaşlanma sürecinde bile aktif, üretken ve sağlıklı bir yaşam sürülmesini sağlamaktır. Bu yazımızda uzun yaşam tam olarak nasıl tanımlanır, beklentilerin ötesinde yaşamak için hayat tarzınızda ne gibi basit değişiklikler yapılabilir gibi soruların cevaplarını inceleyeceğiz.
Uzun yaşam nasıl tanımlanır?
Biyologlar bazen uzun yaşamı ideal koşullar altında beklenen ortalama yaşam süresi olarak tanımlarlar. Neyin ideal olduğunu söylemek aslında oldukça zordur. Doğru miktar ve türdeki egzersiz, iyi beslenme ve bazı takviyeler ömrü uzatmaya yardımcı olabilir. Yine de bu konuda çok sayıda tıbbi araştırma yapılmaya halen devam etmektedir.
Yaşam süreleri, bazı ölümcül bulaşıcı hastalıkları neredeyse ortadan kaldıran ilerlemeler nedeniyle, son yüzyılda oldukça arttı. 1900 yılında yeni doğmuş bir bebeğin ortalama yaşam süresi 32 yıldı. 2021 yılına gelindiğinde bu sayı iki kattan fazla artarak 71 yıla çıktı.[1]
Uzun yaşamı ne belirler?
Genlerinizin uzun yaşamanızı belirlediğini düşünebilirsiniz. Gerçek şu ki insanlarda sağlıklı yaşlanma ve uzun ömür, genetik ve genetik olmayan faktörlerin kombinasyonu ile ilgilidir. Aile çalışmaları, insan ömründeki çeşitliliğin yaklaşık yüzde 25'inin[2] genetik faktörlerden kaynaklandığını göstermiştir. Geriye kalan kısım ise davranışlarınız, tutumlarınız ve çevrenizle alakalıdır.
Yaşamınızı uzatmanın 4 yolu
Tıbbi testlerde ortaya çıkan spesifik biyolojik belirteçlerinize yani ölçümlerinize dayanarak, bazı yaklaşımları takip ederek ve yaşam tarzınızı değiştirerek yaşam beklentinizin ötesine geçebilir ve yaşam sürenizi en üst düzeye çıkarabilirsiniz.
Düzenli egzersiz
Egzersiz, yaştan bağımsız olarak sağlık ve uzun ömür için en kritik faktörlerden biridir. Egzersizin birçok olumlu etkisi vardır. Riski azaltarak, bulaşıcı olmayan ve özellikle kardiyovasküler hastalıklar da dahil olmak üzere hastalıkları tedavi ederek veya önleyerek vücudun ve beynin hemen hemen her yönüne etki ederler.[3] Yaşam sürenizi üç yıl daha uzatmak gibi birçok fayda elde etmek için her gün 15 dakika kadar kısa bir egzersiz yapmanız gerekebilir.[4]
Sağlıklı besinler
Mutfak, daha uzun ömürlü olmanın anahtarı olabilir. Sebze tüketimini daha düşük ölüm riskiyle ilişkilendiren birçok çalışma bulunuyor. Ayrıca metabolik sendrom; kanser, kalp hastalıkları, depresyon gibi birçok hastalığın riskini de azaltır. Sebzelerin bu koruyucu rolü nereden geliyor diye soracak olursanız bu, polifenoller, karotenoidler, folat ve C vitamini gibi içlerinde bulunan antioksidanlara atfedilebilir.[5]
Uyku düzeni
Hücre fonksiyonunu düzenlemek ve vücudunuzu daha sağlıklı işler hale getirmek için uykuya ihtiyaç vardır. Düzenli ve tutarlı bir uyku düzenine sahip olmak çok önemlidir, bu nedenle her gün belirli bir uyuma ve uyanma saatine sahip olmaya çalışmalısınız.[6] Çoğu insan, gecede yedi ila dokuz saat uyuduğunda kendini iyi hisseder. Bu yüzden uyku sürenizi de dikkate almalısınız.
Sosyal yaşam
Sağlıklı bir sosyal yaşam yüzde 50'ye kadar daha uzun yaşamanızı sağlayabilir.[7] Güçlü ve sağlıklı bir sosyal çevreye sahip olmak ya da sevdiklerinizle vakit geçirmek daha az stresle ilişkilidir ve bu da sosyal yaşamın uzun ömür üzerindeki olumlu etkisini açıklamaktadır. İngiltere'deki Exeter Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde yürütülen bir araştırma, gönüllülükle ilgilenenlerin ilgilenmeyenlere kıyasla ölüm oranlarında yüzde 22'lik bir azalma olduğunu ortaya çıkardı.[8]
Hayatınızda sağlıklı değişiklikler yapacağınıza bugün söz verin. Farkına bile varmadan kendinizi daha iyi hissedeceksiniz. Kimbilir, belki uzun yaşama giden yolda siz de yer alabilirsiniz.