Deflasyon, genel fiyat seviyesinin belirli bir zaman aralığında sürekli olarak düşmesi anlamına gelir. Enflasyonun tersidir. Enflasyonda fiyatlar artarken, deflasyonda fiyatlar düşer. Bu durum, mal ve hizmetlerin ucuzlaması olarak görülebilir. İlk bakışta olumlu bir gelişme gibi görünse de deflasyonun ekonomik açıdan birçok olumsuz etkisi de vardır.
Bu yazımızda deflasyonun nedenlerini ve etkilerini mercek altına alıyoruz.
Deflasyonu anlamak
Deflasyon, göreceli fiyatları değişmese de sermaye, emek, mal ve hizmetlerin nominal maliyetlerinin düşmesine neden olur. Onlarca yıldır ekonomistler arasında bir endişe kaynağı olan deflasyon, görünüşte tüketicilere fayda sağlar çünkü zaman içinde aynı nominal gelirle daha fazla mal ve hizmet satın alınabilir.
Ancak, düşük fiyatlardan herkes kazançlı çıkmaz. Ekonomistler genellikle, finansal konularda olmak üzere, ekonominin çeşitli sektörlerinde fiyatların düşmesinin sonuçlarından endişe duymaktalar. Özellikle deflasyon, borçlarını aldıkları paradan daha değerli parayla ödemeye mahkum olan borçlulara ve fiyatların artacağı beklentisiyle yatırım yapan veya spekülasyon yapan finansal piyasa katılımcılarına zarar verebilmektedir.
Deflasyonun nedenleri
Tanım gereği, parasal deflasyon yalnızca para arzındaki veya paraya çevrilebilen finansal araçlardaki bir azalmadan kaynaklanabilir. Modern zamanlarda para arzı en çok Federal Rezerv Bankası gibi merkez bankalarından etkilenmektedir. Para ve kredi arzı düştüğünde, ekonomik çıktıda buna karşılık gelen bir azalma olmaz, o zaman tüm malların fiyatları düşme eğilimi gösterir.
Ekonomik bir sorunun genelde tek bir sebebi olmaz ve deflasyonda da bu durum farklı değildir. Deflasyonun beş ana nedeni vardır:
-Toplam talepte azalma/ Düşük güven
-Artan toplam arz
-Teknolojik gelişmeler
-Para akışının azalması
-Para politikası
Bir ekonomide toplam talebin düşmesi, tüketimin azalmasına neden olur ve bu da üreticilerin ürün fazlası ile kalmasına neden olur. Bu fazla birimleri satmak için fiyatların düşmesi gerekir. Tedarikçiler benzer malları üretmek için birbirleriyle rekabet ederse toplam arz artar. Daha sonra rekabetçi kalabilmek için mümkün olan en düşük fiyatları uygulamaya çalışırlar ve fiyatların düşmesine katkıda bulunurlar. Üretimi hızlandıran bir teknolojik ilerleme aynı zamanda toplam arzın artmasına da katkıda bulunur.
Daralan para politikası (artan faiz oranları) ve para akışının azalması ekonomi de yavaşlar çünkü, insanlar fiyatlar düşerken paralarını daha fazla değer taşıdığı için harcamak konusunda daha tereddütlü olurlar. Bir şeyler satın almadan önce fiyatların daha da düşmesini beklerken daha yüksek faiz oranlarından yararlanırlar.
Deflasyon dönemleri çoğunlukla uzun süreli yapay parasal genişleme sonrasında ortaya çıkar. 1930'ların başı, Amerika Birleşik Devletleri'nde ciddi deflasyonun yaşandığı son dönemdir. Bu deflasyonist döneme yol açan en büyük sebep, yıkıcı banka iflaslarının ardından para arzındaki düşüştür.
Deflasyonun sonuçları
Deflasyon ilk bakışta olumsuz bir gelişme gibi görünse de bazı sınırlı ve geçici olumlu sonuçları da olabilir. Deflasyon, para birimini güçlendirdiği ve tüketicinin satın alma gücünü artırdığı için olumlu olabilir. Düşük fiyatlar aynı zamanda insanları tüketimi artırmaya teşvik edebilir, ancak aşırı tüketimin de ekonomi üzerinde olumsuz etkisi olabilir. Bu durum, fiyat düşüşlerinin küçük, yavaş ve kısa ömürlü olması durumunda meydana gelir; çünkü insanlar, bu düşüşlerin uzun sürmeyeceğini bilerek düşük fiyatlardan yararlanmak isterler.
Deflasyonun bir diğer sonucu ise mevcut kredilerin geri ödeme yükünün artmasıdır. Deflasyon meydana geldiğinde ücretler ve gelir azalır ancak kredinin gerçek dolar değeri değişmez. Böylece insanlar fiyat aralıklarının çok dışında bir krediye bağlı kalırlar. 2008 mali krizi deflasyonun bir başka örneğidir. 2008'in ortasında emtia fiyatları çökmüştür. Eylül 2008'de ise küresel mali kriz yaşanmıştır. Ardından da 2009 yılında, bankacılık krizi ve konut balonunun patlaması nedeniyle yaşanan durgunluk sırasında küresel üretim ve ticaretin yaklaşık yüzde 80'ini oluşturan G-20 ülkeleri yüzde 0,3 deflasyon ile karşı karşıya kalmıştır.[1]
Sonuç olarak; ekonomi döngüsel bir alandır ve deflasyon bir süre sonra tersine dönebilir. O zamana kadar ister bir üretici olun, ister yatırımcı, finansal konularda her zaman dikkatli ilerleyin.